( ७२ ) मान्छेलाई मान्छेबाट छुट्याउने धर्म त मान्छे बाँचे पछि मात्रै बन्ने रहेछ । 

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (७२ )

२०७२ जेष्ठ १४ गते विहीवार

मान्छेलाई मान्छेबाट छुट्याउने धर्म त मान्छे बाँचे पछि मात्रै बन्ने रहेछ । 

म  शुद्र भनी अलग्ग बसेको ,खाना थापेको देखिएन । अभिजात्य वर्गले आफ्नो स्थान सुरक्षित गराएको, गरेको देखिएन ।सबै बराबरी ।  सबै सराबरी ।सबै प्राण रक्षार्थ शरणार्थीको रुपमा ।त्यहाँ काँग्रेस,एमाले, एमाववादी, नेकपा वैद्य, चन्द, राप्रपा, फोरमहरु,जनजातीय र आदिवासी आदि इत्यादि राजनैतिक झण्डा,रंग,गन्ध अनि सुवासधारी कुनै मान्छे छुट्टिएन । सबकासब पीडित,भूकम्प पीडितका रुपमा देखिए । त्यहाँ धेरै दिनसम्म कुनै राजनैतिक पार्टी देशमा छ भन्ने आभाससम्म भएन कसैलाई । मात्र त्रसित भयभीत नेपाली जनता । प्राकृतिक साम्यवाद !

अर्को एउटा चित्र पनि देखियो । त्यहाँ कुनै फरक फरक धर्महरुले विभेद गरेको पाइएन ।एउटै ठाउँमा देखिए-हिन्दू , बौद्ध , जैन , शीख, ईसाई, मुस्लिम ।सर्व धर्म समन्वय भएको अवस्था । सबैको एउटै उद्देश्य – जीवनको रक्षा ।यही नै हो प्राकृत धर्म, सायद ! मान्छेलाई मान्छेबाट छुट्याउने धर्म त मान्छे बाँचे पछि मात्रै बन्ने रहेछ । सबै त्रसित थिए एउटै संग- भूकम्पको कम्पन,पराकम्पनसंग ।सबैले एउटै कुरा गरेको देखियो खुल्ला ठाउँको आवश्कता । टुंडिखेल जस्तो । 

यस्तै परिदृश्य अन्य खुल्ला स्थानहरुमा शरणागत जीवनहरुमा पनि देखिन्थ्यो ।

( ७१ ) टुंडिखेलको वास

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (७१)
टुंडिखेलको वास
२०७२ जेष्ठ १३ गते बुधवार
 २०७२ वैशाक १२/१३ र २९ गतेको महाभूकम्पले कुनै पनि पार्टीहरुले ल्याउन नसकेको साम्यवाद ल्याइ दियो । राजनैतिक साम्यवाद हैन फेरि । प्राकृतिक साम्यवाद । हुनेखानेहरु टुंडिखेलको शरणमा पुगे । पाल भित्र वास । हुंदा खानेहरु पनि टुंडिखेलमा । पाल भित्र वास । एक आने -दुई आनेहरु त्यही टुंडिखेलमा । रोपनी-रोपनीहरु पनि त्यही नै टुंडिखेलको वास ।डेरावालहरु , सडकपेटीवालहरु र बेहालहरु पनि टुंडिखेलमा  । पालभित्र वास । लाम लागेर योगी -उद्योगी रामदेवले बाँडेको चाउचाउ र बोतल पानी थापे ।संघसंस्थाले बाँडेको खाना थापे । टन्न खाए ।त्यहाँ म ब्राम्हण हुँ भन्ने देखिएन । आफूलाई चिनाएनन् । ( क्रमश: ) 

( ७० ) ढुंगाको भर माटो । माटोको भर ढुंगा ।यो संसार भरै भरले अडेकोछ ।

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (७०)

बुटवल ।

२०७२ जेष्ठ १२ गते मंगलवार

ढुंगाको भर माटो । माटोको भर ढुंगा ।यो संसार भरै भरले अडेकोछ ।

यो भनाइ नासो कथा संग्रहको ” छिमेक” शिर्षक कथामा पढ्न पाइन्छ । कथाकार गुरु प्रसाद मैनाली ।(  गल्ती भए सच्याइ दिनु होला ।)  मार्मिक कथा छ , यो ।हिजो आज झण्डै आधा आधि नेपाली जिल्ला सहर, गामवेसीहरु महाभूकम्पको ताण्डव नृत्यको शिकार भएका छन् । आफन्त गुमेको वेला छ ।बेपत्ता छन् कोही ।घाइतेहरु उपचारमा छन् । कतिका घर भत्किएकोछ । मन भत्किएकोछ । कत्ति किंकर्तव्यविमुढ छन् । राहत पुग्न ढीलाइ हुंदैछ ।वर्षा लाग्नै लाग्यो । अोत लाग्नु  जरुरी छ । पाल /  त्रिपाल दीगो समाधान हैन ।हाम्रो गाउँ राहत नै भनेर कुर्नेवाला छैन ।
भएको सरसामान जोरजाम गरेर , नभएको ऐंचोपैंचो गरेर पुन: निर्माणमा लागी सके । एउटा घरधुरीले अर्का  घरधुरीलाई सघाउने स्थानीय विचार-प्रविधि हो, यो । एकापसमा भर पर्नाले छिटो काम फत्ते हुन्छ ।ढुंगाको भर माटो । माटोको भर ढुंगा ।यो संसार भरै भरले अडेकोछ । लडे पछि उठ्न जानेको छ , नेपालीले ।
गाउँ छिटै आत्मनिर्भर भै सक्छ । 

( ६९ ) नेताले जनताको मन जित्ने बेला अहिले नै हो ।

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (६९)

बुटवल ।

२०७२ जेष्ठ ११ गते सोमवार

नेताले जनताका मन जित्ने बेला अहिले नै हो ।

प्रथम संविधान सभाको अवसानपछि नेताहरु अप्रिय भएका हुंन् । दोस्रो संविधान सभाको निर्वाचनपछि २०७१ माघ ८ गते नै संविधान जारी गर्ने नेताहरुको प्रतिबद्धता वालुवाको महल सिद्ध भएपछि मतदाता जनताकालागि नेतागणले लुच्चा साबित भए । तिनीहरु धर ज्वाइ पालिएझैं अप्रिय हुन थाले । जनताकालागि बोझ नै भए ।भरोसा टुट्यो । विश्वास घात भयो ।

प्रजातन्त्रमा जनताकै प्रतिनिधिले शासन चलाउने हो ।अर्को विकल्प हुन्न । तर हाम्रा नेताहरु दूरदर्शि कहिल्यै भएनन् ।

यसैबीच २०७२ वैशाख १२/१३ र २९ गते सम्म लगातारको महाभूकम्प र यस्का पराकम्पनहरुले असंख्य जनताको जीवनको क्षति भयो । परिवारजन शोकमा डुबे । हजारौं हजार घाइते भए । घरवासको भौतिक क्षति भयो । अन्नपानीको विनाश भयो ।आकाशमुनि वास भयो ।रोदन,क्रन्दन र आत्मपीडाले आक्रान्त भए ।

अब यही मौकालाई क्याश गर्ने हो भने नेताहरु घर दैलोमा पुगेर दु:खेको मनमा मलहम लगाउन सक्नु पर्यो । जन सेवा अभियानमा होम्मिनु पर्यो । गुमेको इज्जत फर्काउने उचित समय हो यो ।योजना र राहतकासाथ जनताको घरवास वसाउन तत् तत् स्थानमा जानु पर्यो । 

यदि यो कार्यक्रममा पनि नेताहरुको नराम्रोसंग विचलन भएमा नेतातन्त्र कै अस्तित्वमा प्रश्नचिन्ह खडा हुनेछ ।

( ६८ ) धर्म निरपेक्ष र दैवी प्रकोपमा कुनै तालमेल त छैन ? 

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (६८)

बुटवल ।

२०७२ जेष्ठ १० गते आइतवार

धर्म निरपेक्ष र दैवी प्रकोपमा कुनै तालमेल त छैन ? 
 
यता केही दिनदेखि नेपालका मठ मन्दिरहरुमा देवी देवताको ,प्रकृतिको क्षमा पूजा गरी महाभूकम्पको सन्त्रास हटाइ शान्ति स्वस्ति गर्न थालिएकोछ । रेडियो र टेलिभिजनमा पनि त्यस्तै त्यस्तै कार्यक्र्म प्रसारण भई रहेका छन् ।मैले विद्यार्थी जीवनमा नेपाल विश्वको एक मात्र हिन्दू राष्ट्र  हो,देवभूमि हो , तपोभूमी हो भनेर पढेको थिएं ।जनआन्दोलनपछि एकाएक यो देश धर्म निरपेक्ष घोषित भयो । कुनै पनि आन्दोलनको माग पनि थिएन , धर्म निरपेक्ष हुनु पर्छ भन्ने । कुनै पनि राजनैतिक पार्टीको घोषणा -पत्रको बोलकबोल पनि थिएन,यो ।धर्मप्राण गाईप्राणी नेपालीहरुको त सपनामा पनि सोच थिएन, नेपाललाई धर्म निरपेक्ष बनाउने ।

यसैलाई प्रसंग बनाएर बस स्टपमा केही वरिष्ठ जेष्ठ नागरिकहरु आपसमा कुरा गर्दै थिए ।
पहिलो नागरिक – जबदेखि धर्म मेटियो तब देखि नै अनेक अनिष्ट हुंदैछ ।
दोस्रो नागरिक- हो, ठीक भन्नु भो ।गौ हत्या, बाढी पहीरो, आगलागी, हत्याहिंसा,भूकम्प तेसैको नतिजा हो ।
तेस्रो नागरिक- यो सबै नेताका देन हुन् ।तिनीहरुले हेरुन् , शनिवारको दिन मनकामना र पशुपतिनाथ दर्शन गर्न जानेहरुको भीड् । निम्ता पाएर गएका हुन् र त्यहाँ ?
पहिलो नागरिक- धर्म निरपेक्ष र दैवी प्रकोपमा कुनै तालमेल त छैन ? 

मलाई छोयो, तिनीहरुको कुराकानीले । यत्रो दैवी प्रकोप ? हो, स्वस्ति शान्ति पनि एउटा उपचार । दु:खी मनको उपचार । रोदन आत्माको शान्ति ।विदीर्ण मन र मष्तिष्ककोलागि सान्त्वना ।

( ६७ ) राष्ट्रिय शोक घोषणा हुनु पर्छ । दसैं तीहार चाडपर्व भडकिलो हुनु हुंदैन ।

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु (६७)

२०७२ जेष्ठ ९ गते शनिवार

राष्ट्रिय शोक घोषणा हुनु पर्छ । दसैं तीहार चाडपर्व भडकिलो हुनु हुंदैन ।

२०७२ वैशाख १२,१३ र २९ को महाभूकम्पले विपत् ल्याई हजारौंको मृत्यु र असंख्य जनता आश्रयविहीन भई बिचल्लीमा परेका छन् । देश नै शोकमा डुबेको छ । यस परिस्थितिमा देशमा केही दिनकालागि राष्ट्रिय शोक घोषणा हुनु पर्ने हो । अन्तराष्ट्रीय प्रचलन पनि यस्तै रहेको छ ।

देश संकटग्रस्त अवस्थामा गुज्रने निश्चित छ । सरकारी फजुल खर्च र केही मन्त्रालयका कर्मचारीका ५० देखि १०० प्रतिशतसम्म खाई रहेको प्रोत्साहन भत्ता काट्ने निर्णय भएको छ । यस वर्षको दसैं तीहार चाडपर्व पनि भडकिलो तवरले नमनाउने तर्फ विचार पुर्याउनु पर्दछ । असंख्य नागरिक शोकाकुल भएको वेला अर्का नागरिकले अवश्य पनि पीडामा मलहम लगाउन अग्रसर हुनेछ ।

आफ्नालाई खोजें । आफ्नाले खोजे ।

२०७२ जेष्ठ ८ गते शुक्रवार ( ६५ )

आफ्नालाई खोजें । आफ्नाले खोजे ।

२०७२ वैशाख १२ र १३ गतेको महाभूकम्पको कोकोहोलो हुंदा म परिवारका सदस्यहरुसंगै बुटवल घरमै थिएं । तेस्रो तलाको भान्सामा सबैले खाना भरखरै खाई सकेका थियौं । छत थर थर हल्लिन थाल्यो ।किचन -याक र त्यसमा झुन्ड्याइका कप र थालहरु हल्लन थाल्यो । डाइनिंग टेबल डगमगाउन थाल्यो । घर पछाडिका रुखहरु दायाँ बायाँ निहुरिएर भाँच्चिएला कि जस्ता भए । हामी ढोकाको चौकस मुनि उभियौं । घर उत्तर- दक्षिण गरी हल्लन लाग्यो । कम्पन नरोकिइकन निस्कनु नहुने कुराको जानकारी थियो । केही हुंदैन ,नआत्तिऔं भनी सम्झाउन थालें । घर मापदण्ड अनुसार नै बनेको हुनाले विश्वास पनि जाग्यो । मन त बलियो पारेर बस्यौं । त्रास लागी रह्यो । गुरु मन्त्र उच्चारण गर्यौं । ईश्वरको नाम लियौं । खसे,थिचिए र मरिए संगै मर्ने भयौं भन्ने भावना पलायो । झण्डै ४५ सेकेण्डसम्म हाम्रो होस गुम भयो । कम्पन रोकिएपछि विस्तारै तल झर्यौं ।

काठमाडौंमा साली, साडुभाइ, बहिनी, अफिस स्टाफ,घरमा , छिमेकमा, मित्रहरुलाई सम्पर्क गरें । कैयौं पटक विफल । तर नेटवर्क कनेक्शन नै भएन । डाटा कनेक्शन रहेछ । फेस बुकमा स्टेटस पोष्ट गरें ।

मेसेच्युट्स, अमेरिकाबाट भाइको छोरा मिनेस श्रेष्ठले कमेन्ट गरी पठायो । क्यारलिफोनियामा रहेका छोरा सरोज जोशीसंग २ घण्टा पछि सम्पर्क भयो । स्थिति अवगत गराएँ ।

१४ गते मेघौली, चितवनबाट तारामाले सोधखोज गर्नु भयो । त्यही दिनै मिनेसोटा ,अमेरिकाबाट Steph E. Abbas ले मेसेज पठाइ पशुपति मित्र मा. वि. चावहिलका स्टाफका जीवन सुरक्षाबारे चासो राखिन् ।ऊनी तीन महिना स्वयंसेवकों रूपमा पढाएर फर्केकी थिईन् । ऊनले म सुरक्षित रहेको सेफ्टी चेक पोष्ट गरिन् । मन खुसीले भरियो । तीन महिनाको हेलमेलको अवधिमा पनि निज विदेशीले हामीसंगको सम्बन्ध प्रगाढ़ र आत्मीय बनाएकीमा ।
१५ गते बहिनी सरिताले भैरहवाबाट फोन गरी भलाकुसारी गरिन् । फेरि मन खुसी भयो ।विपत्मा आफ्नाले खोजेमा मन खुसी भई आँखा हर्षको आँशुले भरिएर आउंदोरहेछ । आफूले आफ्नालाई सोधखोज गर्न पाएमा मन रमाउँदै रहेछ । यस्तै अनुभव गरें ।I

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६४ )

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६४ )

२०७२ जेष्ठ ६ गते वुधवार
अब बन्ने विद्यालयहरु अग्ला हुनु हुंदैन 

भूकम्पले ध्वस्त पारेको विद्यलयहरुको पुनर्निर्माण गर्दा अब एक पटक नयाँ सोच लिनु पर्छ । हुन त मानिसमा चेत फिर्दैन । अग्ला भवन निर्माण गर्न होडबाजी नै चल्छ । तर पनि भूकम्पीय परिणाम , साधन स्रोतको सीमितता र समयको पावन्दीको ख़्याल राखेर अग्ला विद्यालय भवनहरु बनाउनुमा कड़ा कानून लागू गर्नु पर्दछ । आलिशान भवनले शिक्षाको गुणस्तर मापन गर्दैन । हालैको एउटा टेलिभिजन टक शोमा प्राडा विद्यानाथ कोइरालाले दिनु भएको बुद्धि यहाँ उल्लेख गर्न प्रासांगिक ठान्दछु । त्यो हो, अब विद्यालय साना छाप्रा भए पनि हुन्छ । किनभने शिक्षण अब प्रविधिसंग जोडिन आएको छ । मोवाइल, आई फोन,आइ प्याड, ल्याप टपको प्रयोग अत्यधिक छ । विद्यार्थीलाई एक ठाउँ भेला गराएर उपयुक्त प्रविधिको प्रयोग र उपयोग गर्न लगाउने हो भने शिक्षणमा नौलो पना आउँछ । ठूलो परिणाममा पाठ्यपुस्तक समयमा छापने, वितरणको प्रबन्ध मिलाउने आदिको बजेट प्रविधिमा खर्च गरे हुन्छ । यो कार्य केही जटिल छ । प्रविधि विज्ञबाट शिक्षकलाई तालिम प्रदान गरिनु पर्दछ । अचेल प्राय: सबैको घरमा मोबाइलमा गेम खेले खेलाएको हामी सबैले देखेकै छौं । त्यो गेम खेल्ने बुद्धिलाई पाठ्यवस्तु तिर मोडेमा सफलता पाइन्छ ।

समयले ल्याएको परिवर्तन हामी सबैले अपनाउने हैन त ?

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६३ )

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६३ )

२०७२ जेष्ठ ५ गते मंगलवार

आजका मितिसम्म ३० शिक्षक र ३७३ विद्यार्थी महाभूकम्पमा परलोक भए ।

२०७२ वैशाक १२ / १३ र २९ गते आएको महाभूकम्पमा परेर  विभिन्न स्थानका गरी ३० शिक्षक र ३७३ विद्यार्थीहरु परलोक भएको तथ्याँक संचार माध्यमले प्रसारित गरेको छ । यो संख्या बढ्न पनि सक्छ । 
 श्रद्धांजली अर्पण गर्दछु दिवंगत आत्माहरुको चीर शान्तिकोलागि । परिवारजनलाई धैर्य धारण गर्ने शक्ति प्रदान गर्न पशुपतिनाथसंग प्रार्थना गर्दछु ।

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६२ )

शिक्षण जीवनका अनुभवहरु ( ६२ )

२०७२ जेष्ठ ४ गते सोमवार

नेपालको कुनै पनि भू-भागमा बसोवास गर्न पाउनु नागरिकको मौलिक अधिकार हो ।

फेसबुक र टुइटरमा सद्भावना आन्ददेवीका सरिता गिरीले भूकम्पले गर्दा वसोवास गर्न जोखिमपूर्ण पहाडी भू-भागका वासिन्दालाई तराईको भू-भागमा स्थानान्तरण गर्ने विषयलाई राजनैतिक रंग दिन लागेको अभिव्यक्ति दिनु भएको पढ्ने मौका पाएँ । अहिलेको आक्रान्त परिस्थितिमा यसो भन्नु उपयुक्त छैन । नेपाली मात्रले शान्तिपूर्ण सम्मानित जीवन बाँच्न पाउनु मौलिक हक हो । मानवचित अधिकार हो । अभिव्यक्ति साँचो हो भने आपत्तिजनक छ । भूल सुधार गरी फिर्ता लिनु पर्छ । मैले र असंख्य मित्रहरुले त विद्यार्थी जीवनदेखि नै  एउटा नेपाली नागरिक देशको जुनसुकै भागमा शान्तिपूर्वक वसोवास गर्न पाउँछ भनी पढेका थियौं ।