शैक्षिक जीवनका अनुभवहरु ( ४० )

२०७२ वैशाख १३गते आइतवार

देश भर भूईचालोको त्रास 

विक्रम शम्बत २०७२ चार जना छात्राहरु वार्षिक परीक्षामा फेल भएपछि महाकालीमा फाल हाली आत्महत्या गरेपछि शुरु भएको हो । वैशाख १२ गते शनिवार ७.५ रेक्टर स्केलको भूकम्पले देशै शोकाकुल बनायो । २९ जिल्लामा धन जनको क्षति भयो । उपत्यकामा ठूलै विघ्न मच्चायो । पशुपतिनाथ मन्दिरबाहेक एतिहासिक धरोहर विश्व सम्पदा ध्वस्त हुंन गयो । असंख्य घरवास धराशायी भए । बाटो, चौबाटो,चौरमा शवहरु छरपस्तै राखियो । मानव कोलाहल ब्यापक छायो। जताततै दारुण क्रन्दन गुन्ज्यो ।संचार सम्पर्क लामो समयसम्म विच्छेद रह्यो । आपसी संचार छुट्यो । स्थिति भयावह बन्यो । अस्पतालहरु घाइतेहरुले भरियो ।उपचारको क्रममा बितेका सर्वसाधारणको लाशको लाम लाग्यो । जताततै अब्यवस्था र भद्रगोल । विपद ब्यवस्थापनको नारा र नाममा धेरै खर्चभएतापनि आपदको बेलामा व्यवहारमा  अति नै न्यूनता देखियो ।सरकार पनि समयमा परिचालन हुन सकेन । टोलटोलमा जनमानस स्वयं परिचालित भएर पालमाआश्रय लिएको समाचार र प्रतिक्रिया आयो ।  आइतवार १२:५० को समयमा पुन: ६.९ रेक्टर स्केलको भूकम्प आयो । कोदारीतिर लक्षित केन्द्र भएको यसले बाह्रबीसेमा क्षति पुर्यायो । जनमानसमा सन्त्रास फैलियो । मानिस सपरिवार खुल्ला ठाउँमा बस्न थाले ।

१९९० माघ २ को भूकम्पबारे हजूरआमाले कथा सुनाउनु हुन्थ्यो । वहाँ पुरिनु भएको थियो, तेतिबेला ।बाँच्नु भयो । 

खुब पढेको थिएं। पढाएको पनि हो विद्यार्थीलाई । आफै भोगें । देखें । विपदा हेरें । मनःस्थिति ठेगानमा छैन ।

बुटवलमा पनि निखिल चेतना केन्द्रको कम्पाउण्डमा पुलचोकवासी बस्न आए । बजारका वासिन्दा सडकको डिभाइडर वरपर लाम लागेर राजमार्ग चौराहासम्म बसिरहेका भेटिए । 

घर बनाउने काममा विगत २.५ महिनादेखि हाम्रो परिवार बुटवलमा मुकाम भएकोछ । महाभूकम्पको त्रासले बुटवलवासीलाई पनि चैनको साँस लिन दिएको छैन ।

अब विनाश धेरै हुने छैन भन्ने हामी सबैले कामना गरौं ।

शैक्षिक जीवनका अनुभवहरु (३९ )

२०७२ वैशाख १२ गते शनिवार

आखिर आयो भूईचालो 

विज्ञहरु भनिरहन्थे, ” भूईचालो आउँछ,आउँछ,कुनै पनि बेला आउँछ।भूकम्प स्वयंले ज्यान लिंदैन । कमजोर संरचनाले लिन्छ, ज्यान ।” आई छाड्यो ११:५६ बजे । नेपाल भर आयो । भूकम्पबाट बच्ने उपायबारे संचार माध्यमले सक्दो जन चेतना जगाएकै हो । विद्यालय -विद्यालयका शिक्षकलाई तालिम दिएकै हो । सबै सुसूचित भएकै हुन् ।व्यवहारमा कत्तिको उपयोगी भयो, समीक्षा पछि हुंदै गर्ला ।

गोरखालाई केन्द्रव्न्दु बनाई ७.५ रेक्टर स्केलको भूकम्पले देशको धेरै भागमा धनजनको क्षति गरायो । खुल्ला चौक / चौकमा वास गरायो ।धरहरा ध्वस्त भयो । दरवार क्षेत्रहरुमा ठूलो क्षति भयो ।चक्र पथ र चौंडा सडकहरुमा धाँजा फाट्यो ।पाँच दर्जन जति साना ठूला कम्पनहरु महसूस गरिए ।

सात दोवाटोमा एकत्रित पारिएको शवहरु प्रमाण भए, क्षतिको । १० बजे रातिसम्म ११०० शव गन्ती भएकाछन्। संख्या अझैं बढ्ने अवस्था छ ।

दु:ख़को घडीमा नेपालीले नेपालीलाई सहयोग र राहत पु-याउनु हाम्रो कर्तव्य हो । सरकारले अब्बल दर्जाको सहयोगको प्याकेज घोषणा गर्नु पर्दछ ।

बुटवलमा बलियो धक्काहरू आए । १२ बजेको समयमा लग्-लग् हल्लायो । धनजनको क्षतिको खबर छैन, यहाँ ।

२०१८ सालमा म सानै थिएं । महा भूकम्प आउँछ भनेर चौर चौरमा पाल टाँगेर बसेकाछौं थिए, सबै बटौलीवासीहरु ।

तर आएन, भूकम्प । 

२०२४ सालमा पनि महाभूकम्पको त्रासले बुटवलको टुंडिखेलमा सामूहिक वास भयो । म पनि थिएं। भजन कीर्तन भएको थियो । भूकम्प टार्न । तर आएन ।

४८ वर्षपछि बुटवल हल्लायो । बुटवलको जीवनमा पहिलो भूईचालोको ठूलो झट्का। नगरपालिकाले भूकम्प प्रतिरोधक नक्सा पास गर्न लगाइ बनाइएका नयाँ घरहरु पनि झ्याँइकुति खेल्न थाले । हामी परिवारका सदस्यहरुसंगै तेस्रो तलामा खाना खाँदै थियौं । मज्जाले पिंग मच्चायो ।रूखहरु पनि चौरमा हल्लिन थाल्यो । दोस्रो धक्कापछि मात्र बाहिर आयौं । साँझ पनि आयो कम्प ।

काठमाडौंमा ४ बजे पछि मात्र संचार सम्पर्क भयो । स्वजन र मित्रजनलाई सम्पर्क गरें । सकुशल रहेछन् ।

आपतविपत साइरन बजाएर आउँदैन । आएपछि सहनै पर्दछ । धैर्य नगुमाऔं । सरकारमा रहेकाहरु र नेतागणले विवेक राखेर काम गरुन् ।

सहानुभूति प्रकट गर्दछु पीडित दाजुभाइ प्रति ।

समवेदना व्यक्त गर्दछु दिवंगतका आत्मीयजनप्रति ।

प्रार्थना गर्दछु दिवंगतका आत्माको चीर शान्तिकोलागि ।

शैक्षिक जीवनका अनुभवहरु (३८ )

२०७२ वैशाख ११ गते शुक्रवार

विद्यार्थीहरूलाई जिज्ञासु बनाउन के के गर्न सकिन्छ ?

प्रतिदिन शिक्षण कार्यकलाप प्रारम्भ गर्नु भन्दा पहिले विद्यार्थीहरूलाई जिज्ञासु, जागरुक वा उत्सुक बनाउन केही न केही क्रिया ( action ) गर्नु पर्दछ । ती निम्न हुन सक्दछन् ।

१ / सामान्य ज्ञानसंग सम्बन्धित २ / ३ प्रश्न सोध्ने ।

२ / अखबारको कुनै महत्वको फोटो कटिंग ल्याएर देखाउने, त्यसबारे प्रश्न सोध्ने ।

३ / छोटो जोक / हँस्यौली / ठट्यौली सुनाउने वा विद्यार्थीलाई सुनाउन लगाउने ।

४ / उखान, टुक्का सुनाइ अर्थ सोध्ने ।

५ / गीत गाउन लगाउने । गीत सुनाउने। 

६ / कुनै शब्दको हिज्जे भन्न लगाउने ।

७ / कुनै चरा, जानवर  र ब्यक्ति विशेषको आवाजको वा नक्कल गर्न लगाउने । इत्यादि ।

शैक्षिक जीवनका अनुभवहरु (३७ )

२०७२ वैशाख १० गते विहिवार

अभिभावकको आमदानीमा भर पर्छ छोराछोरीको विद्यालय भर्ना

वैशाख महिना विद्यार्थीलाई भर्ना गर्ने महिना हो । यसै बेला पुरानो स्कूल छुटाउने र नयाँ स्कूलमा भर्ना गर्ने समय पनि हो ।समझदार अभिभावकहरु आफ्ना नानीहरुलाई सकभर पढिरहेका विद्यालयबाट छुटाउँदैनन् । कारण, नयाँ विद्यालयमा नानीहरुलाई घुलमिल हुंन धेरै समय लाग्छ । शिक्षकहरु नयाँ हुन्छन् । साथीसंगाती नयाँ हुन्छन् । वातावरण नयाँ हुन्छ ।

शिक्षकको पढाउने शैली नयाँ हुन्छ ।कम्तीमा पनि छ महिना लाग्छ, नयाँ वातावरणमा समायोजन हुंन ।

तर आमदानीको स्रोतमा सामान्य हेरफेर हुनासाथ अभिभावकहरुका मनस्थितिमा परिवर्तन आई हालेको पनि अनुभव गरेको छु ।राम्रो नोकरी पाउनासाथ, आमदानी ह्वास्स बढनासाथ अभिभावकहरु सरकारी विद्यालयबाट नानीहरुलाई झिकेर निजी बोर्डिंग स्कूलहरुमा भर्ना गर्न लैजान्छन् । फेरि अर्का थरीको आमदानी घट्यो भने निजी बोर्डिंगबाट नानीहरुलाई झिकेर सरकारी स्कूलहरुमा भर्ना गर्दछन् । यसो गर्दा नानीहरुको पढ्ने निरन्तरतामा गतिरोध आउँछ ।

सामान्य भौतिक पूर्वाधार भएको विद्यालय र योग्य अनुभवी शिक्षक दरवन्दी भएमा त्यहाँबाट विद्यार्थी निकाली अन्यत्र भर्ना गर्न लैजान हुंदैन ।

शैक्षिक जीवनका अनुभवहरु (३६ )

२०७२ वैशाख ९ गते बुधवार

छात्रहरु भन्दा छात्राहरुले बढी गृहकार्य गर्दछन् 

दैनिक कक्षा शिक्षणमा पाठको अन्तमा गृहकार्य दिनु पर्ने नियम हुन्छ । तर दिनकादिन दिनु पर्छ नै भन्ने होइन । गृहकार्य दिने कुरा पाठको प्रकृतिमा भर पर्दछ । शिक्षकले ठीक- ठीक निर्णय लिनु पर्दछ । गृहकार्य दिंदा विद्यार्थीले समाधान गर्न सक्ने प्रकृतिको हुनु पर्दछ । नत्र भने  गरी ल्याउन सक्तैनन् ।

कक्षामा छात्रहरु छलफलमा सहभागी हुन्छन् । डर, संकोच मान्दैनन् । तर छात्राहरु प्रश्नोत्तर गर्दैनन् । दिएको गृहकार्य सही गलत जे भएपनि उनीहरु गरेर ल्याउँन्छन् । तर केटाहरुको स्वभाव भने बेग्लै किसिमको हुन्छन् । उनीहरु लेख्नै पर्ने गृहकार्य पनि छल्न खोज्छन् । परिणाम त परीक्षामा  न्यून अंक पाएका हुन्छन् । मेरो आफ्नो अनुभवमा  गृहकार्य गर्नेको संख्या छात्र भन्दा छात्राहरु धेरै हुन्छन् ।trong>